Sluis V 'het Veenschut'

De sluis No. 5, het Veenschut, ook wel bekend als 'het schut bij Abel', was oorsprokelijk van hout.

Helaas bevat het standaardwerk 'De Dedemsvaart' geschreven door Jhr. L.F. Teixeira de Mattos uit 1903 een storende onvolkomenheid. citaat : "De sluis no.5, het Veenschut, in den ouden tijd in de wandeling bekend als "het schut bij Abel Teekman".
Echter sluis no. 4 werd vroeger aangeduid als "het schut bij Teekman" en sluis no.5 voornamelijk als "het veenschut", "schut bij de Ommerschans" of "het schut bij Abel".
In de "Leerrede ter inwyding van het kerkgebouw en ter vestiging van de Gereformeerde gemeente aan de Dedemsvaart" door G. H. van Senden uit 1834 staat te volgende tabel :

In "De Overijsselsche wateren" door Willem Staring en T. J. Stieltjes uit 1848 de volgende tabel met daarin aangegeven de panden van de Dedemsvaart. Voor sluis 4 is dat "Teekman", voor sluis 5 "Veenschut", voor sluis 6 "Dorgelo" en voor sluis 7 "Nijenhuis oftewel "Nijhuis".

Maar wie of wat was dan die "Abel" ? Teixeira de Mattos geeft zelf op pagina 842 het antwoord, het betreft de "Acte van overdracht DER DEDEMSVAART op het Rijk" van 3 Augustus 1826, met daarin een lijst van alle bezittingen die het Rijk overneemt. De punten 11 (sluis 4) en 12 (sluis 5) bevatten de beschrijving van twee schutsluizen :

11°. Een schutsluis in het Huizingerveld met het daarbij staande sluiswachtershuis, en daartoe gehoorende grond, zijnde ongeveer twee bunder grenzende ten zuiden aan de Vaart en ten noorden aan de landen der Huisinger boeren; voorts ten oosten en westen aan die van de Heer Bentinck tot Schoonheten, en van de Huisinger boeren; zijnde dit huis en land in gebruik bij A. Teekman voor eene jaarlijksche somma van dertig gulden.

12°. Een schutsluis in het voornoemde veld, tegenover de kolonie van de Maatschappij van weldadigheid, met daarbij staande sluiswachtershuis en grond, bestaande in ongeveer vijf bunders land, hebbende den vaart ten noorden, de gronden van de Maatschappij voormeld, ten zuiden en oosten en van M. J. Kruisinga ten westen, zijnde dit huis en land in gebruik bij Abel Roozeboom voor eene jaarlijksche pacht van f 30.

In de acte van de twee verkoop van de Dedemsvaart in 1844 wordt opnieuw een opsomming van alle bezittingen gegeven, met daarbij in de gemeete Avereest de kadatrale percelen Sectie B No. 120h : Huis en Erf in huur bij de sluiswachter Teekman, Sectie B No. 30 : Huis en Erf in huur bij sluiswachter Rooseboom en Sectie E No. 114a : Huis en Erf in gebruik bij J. Dorgelo.

De bewoner van het sluiswachtershuis bij sluis 5 was landbouwer Abel Roozeboom (1800-1866) zoon van Pouwel Abels (Rozeboom), bij sluis 4 was dat landbouwer en sluiswachter Peter Teekman (1809-1892). Dit verklaart wellicht de verwarringen en de onterechte naamgeving van sluis 5 als "bij Abel Teekman".

In 1866 werd besloten de gehele sluis te vernieuwen. De sluis, die benedenwaarts de oude, houten kwam te liggen bestond uit stenen sluishoofden, elk met een paar houten deuren. In 1880 werden de houten deuren vervangen door ijzeren.

Brug over de Huizingerwijk

Brug voor gewoon verkeer over de Huizingerwijk .

De Balkbrug / Ophaalbrug No. 7

Deze brug lag in de grintweg van Ommen naar meppel. In eerste instantie was het de 'Ophaalbrug No. 7', een ophaalbrug dus. In 1873 werd deze vervangen door een houten draaibrug. En in 1891 door een ijzeren exemplaar met ijzeren leuningen.
De grintweg van Hasselt naar Avereest gaat weer over van de zuidelijke naar de noordelijke oever, gelijk de stoomtramweg.

Aan weerszijde van de brug is een z.g. 'balkstelling' aangebracht, bestaande uit een zware djati houten balk. Die d.m.v. een windwerk op de vereiste diepte in het water gelaten kan worden, waarmee de diepgang van de schepen die de Vaart stroomopwaarts mogen bevaren kan worden bepaald. De bediening was opgedragen aan de balkmeester.
Balkmeesters waren o.a. Jan Aarsen, Johannes Katerberg, Marinus van Doorn.

Ophaalbrug over de uitmonding van de Katingerwijk

Een ophaalbrug voor gewoon- en stoomtramverkeer, in 1851 aangelegd samen met de Katingerwijk. Eerst van hout na aanleg stoomtramweg in 1886 van ijzer.

In 1933 vervangen door duiker.

Vonder in Arrien

Draaivonder bestaande uit een grenenhouten loopplank van 11 meter. Bestond al in 1826 bij de overdracht naar de Provincie Overijssel, en wordt het laatste bij de vaart behorende kunstwerk genoemd.

Brug over benedenmond Kruizinga's wijk bij de Beute

Aanvankelijk een houten ophaalbrug over de benedemond van de Kruizinga's wijk (Zijtak No. V). Na aanleg van de stoomtramweg in 1886 vervangen en dan geschikt voor gewoon- en stoomtramverkeer. Ook wel "de brug van den heer H. Berends".

Op het voorloopig verslag der Tweede Kamer nopens het ontwerp tot onteigening voor de verbetering van de Kruizinga's-wijk in de gemeente Avereest en voor het bouwen van een brugwachters woning bij den westelijken mond dier wijk, heeft de minister van waterstaat 't volgende geantwoord:
"Zooals reeds in de memorie van toelichting werd medegedeeld, is de brug over den westelijken mond der Kruizinga's-wijk het eigendom der provincie Overijssel.
In 1817 werd bij den aanleg der wijk over den westelijken mond een houten ophaalbrug gebouwd, voor de helft door de Marke van Arriën, voor de wederhelft door den heer W. J. baron van Dedem, den toenmaligen eigenaar der Dedemsvaart, bekostigd.
In 1845 trad de provincie in de rechten van den eigenaar der Dedemsvaart en bleef zij als eenige eigenaresse der brug over, nadat de Marke van Arriën was verdeeld en ontbonden zonder dat daarbij omtrent die brug iets was bepaald.
In 1878 werd voor rekening der provincie het houten hamergebint door een ijzeren vervangen en in 1886 werd bij den aanleg van een stoomtramweg langs de Dedemsvaart, eveneens op kosten der provincie, een geheel nieuwe ijzeren ophaalbrug met steenen landhoofden gebouwd.
De nieuwe brug is gelegen op grond der provincie, zoodat over het eigendomsrecht der provincie, wat de brug betreft, geen twijfel kan bestaan. Dat de brug wel eens genoemd werd "de brug van den heer H. Berends" had geen andere beteekenis dan dat zij ligt in de nabijheid der woning van den heer Berends, wiens vader, na door koop eigenaar dier woning te zijn geworden, zich jegens den verkooper, den heer W. J. baron van Dedem, verbonden had tegen genot van bruggeld de brug te bedienen.
Na 1887 onttrok zich de heer Berends aan die verplichting, en de provincie zag zich genoodzaakt, bij gebreke aan een brugwachterswoning, de brug voor de scheepvaart sluiten, tot groote schade van de in de nabijheid wonende grondbezitters.
Het hoofddoel der voorgenomen onteigening is niet het in voldoenden toestand brengen der Dedemsvaart, maar wel een einde te maken aan den onhoudbaren toestand, waarin de Kruizinga's-wijk, welk vaarwater van algemeen belang is, is gekomen door de willekeurige en opzettelijke verwaarloozing door enkelen der eigenaren. Dat deze verbetering ook ten goede komt aan het doorgaande verkeer op de Dedemsvaart, komt eerst in de tweede plaats in aanmerking, maar wettigt dat de verbetering der wijk in plaats van door de gemeente Avereest, door de provincie Overijssel wordt ter hand genomen."
Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant". 28-5-1890

Brug over het Ommerkanaal

Brug over de Arrienhoofdwijk later Ommerkanaal.

Brug bij het Ommerkanaal / 'Vrouw Veeningsbrug'

Houten draaibrug uit 1883 over de Hoofdvaart bij het Ommerkanaal voor gewoon verkeer. Een eerdere brug uit 1853 lag 10 meter westerlijk en stond bekend onder de naar 'Vrouw Veeningsbrug'. Deze werd veplaatst om een betere invaart in het Ommerkanaal te verkrijgen.

Omstreeks 1960, rechts de hoek met het Ommerkanaal.

Brug over de Hoofdvaart bij D.S.M. Tramstation

Vonder over de Hoofdvaart bij de Markt en Postkantoor

Brug over de Kalkwijk

Aanvankelijk houten ophaalbrug over de zuidelijke mond van de Kalkwijk (Zijtak No. III). Bij de aanleg van de stoomtramweg in 1886 vervangen. Dan ook geschikt voor stoomtram verkeer.

Draaibrug over de Hoofdvaart

Houten draaibrug over de Hoofdvaart bij de Kalkwijk uit 1850 voor gewoon verkeer.

Brug over de Nieuwe Wijk

Bruggetje over de Nieuwe Wijk aan de zuidzijde van de Hoofdvaart.

Brug over de Berendjonker's Wijk

Bruggetje over de Berendjonker's Wijk aan de zuidzijde van de Hoofdvaart. Tegenover kwekerij Moerheim.

Brug over de Dorgelo's Wijk

Bruggetje over de Dorgelo's Wijk aan de zuidzijde van de Hoofdvaart. Bij de 'IJzeren Scheepswerf'.

Brug over de Hoofdvaart bij Villa Arrierend

Draaibug over de Hoofdvaart bij Villa Arrierend.

Brug over de Hoofdvaart bij de Nieuweweg

Draaibug over de Hoofdvaart bij de Nieuweweg en het Zwarte Pad. Eerder het Leeuwikvonder genoemd.

Nieuwe draaibrug in 1937. Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, Zwolle, 19-1-1937

Bug over de Hoofdvaart bij Villa Humosa

Draaibug over de Hoofdvaart bij Villa Humosa, eerder 'de brug van Berends' genoemd.

Brug over de Hoofdvaart bij Nieuwe wijk

Draaibrug over de Hoofdvaart bij Nieuwe wijk, bij de Rollepaal.

Brug over de uitmonding Valschut

In 1874 gebouwd, eenvoudig houten loopbrugje, over de uitmonding van de toeleidingssloot naar het valschut tussen het zesde en vijfde pand. Het is in 1892 belangrijk hersteld en grotendeels vernieuwd.

Brug over bovenmond Kruizinga's wijk bij Sluis VI

Aanvankelijk een houten ophaalbrug over de Kruizinga's wijk of Langewijk (Zijtak No. V). Bestemd voor wegverkeer langs de Dedemsvaart. Bij de aanleg van de stoomtramweg in 1886 vervangen. Dan ook geschikt voor stoomtram verkeer.

Brug over de Langewijk bij Sluis VI

Om een betere invaart in de sluis te krijgen vanuit de Langewijk werd deze omgelegd. Hierdoor kwam de oude brug over de bovenmond te vervallen en moest er een nieuwe gebouwd worden.